Alfonso X el Sabio

De Cancioneros Musicales Españoles
Saltar a: navegación, buscar


FICHA DEL AUTOR

Nacimiento

23 de noviembre de 1221 en Toledo,

Fallecimiento

4 de abril de 1284 en Sevilla,

Nombre de referencia

Alfonso X el Sabio

Otros nombres

  • Alfonso de Borgoña
  • Alfonso X de Castilla y León


Nacionalidad de origen

Castellano Leonés

RELACIÓN DE OBRAS


Nombre
Colectiva
Cantigas de Santa María
Individual
65A creer devemos que todo pecado
267
373
A de que Déus pres carn' e foi dela nado
68A Grorïosa grandes faz
51A Madre de Deus devemos tẽer mui cara
89A Madre de Deus onrrada chega sen tardada
273A Madre de Deus que éste do mundo lum’ e espello
184A Madre de Deus tant’ á en si gran vertude
347A Madre de Jesucristo o verdadeiro Messias
172A Madre de Jesu Cristo que ceos, terras e mares fez
302A Madre de Jesucristo que é Sennor de nobrezas
288A Madre de Jesucristo vedes a quen aparece
398A Madre do Pastor bõo
147A Madre do que a bestia de Balaam falar fez
156A Madre do que de terra primeir’ ome foi fazer
4A Madre do que livrou dos leões Daniel
343A Madre do que o demo fez no mundo que falasse
358A que as cousas coitadas
246A que as portas do ceo abriu pera nos salvar
386A que avondou do vinno aa dona de Bretanna
379A que defende do demo as almas dos pecadores
150A que Deus ama, amar devemos
351A que Deus avondou tanto
6A que do bon rei Davi de seu linnage decende
366A que en nossos cantares nos chamamos fror das frores
178A que faz o ome morto resurgir
234A que faz os pecadores dos pecados repentir
275A que nos guarda do gran fog’ infernal
389A que pera paraiso irmos nos mostra caminnos
269A que poder á dos mortos de os fazer resorgir
384A que por gran fremosura é chamada fror das frores
169A que por nos salvar fezo Deus Madr’ e Filla
114A que serven todolos celestiaes
224A Reinna en que é comprida toda mesura
67A Reinna groriosa tant’ é de gran santidade
236A Santa Madre daquele que a pe sobelo mar
140A Santa Maria dadas sejan loores onrradas
82A Santa Maria mui bon servir faz
326A Santa Maria muito ll’ é greu
162A sas figuras muit’ onrrar
324A Sennor que mui ben soube per sa lingua responder
134A Virgen en que é toda santidade
42A Virgen mui groriosa
91A Virgen nos dá saud’ e tolle mal
322A Virgen que de Deus Madre éste
45A Virgen Santa Maria tant’ é de gran piedade
8A Virgen Santa Maria todos a loar devemos
97A Virgen sempr’ acorrer, acorrer
376A Virgen, cuja mercee é pelo mundo sabuda
41A Virgen, Madre de Nostro Sennor
86Acorrer-nos pode e de mal guardar
79Ai Santa María, quen se per vós guía
425Alegria, alegria
155Ali u a pẽedença do pecador vai minguar
313Ali u todolos santos
83Aos seus acomendados a Virgen tost’ á livrados
211Apostos miragres faz todavia
135Aquel podedes jurar que é ben de mal guardado
204Aquel que a Virgen Santa Maria quiser servir
249Aquel que de voontade Santa Maria servir
304Aquela en que Deus carne prendeu
258Aquela que a seu Fillo viu cinque mil avondar
208Aquele que ena Virgen carne por seer veudo fillou
359As mãos da Santa Virgen
247Assi como Jesucristo fez veer o cego-nado
13Assi como Jesucristo estando na cruz salvou un ladron
226Assi pod’ a Virgen so terra guardar
96Atal Sennor é bõa que faz salva-lo pecador
332Atan gran poder o fogo non á per ren de queimar
55Atant’ é Santa Maria de toda bondade bõa
403Aver non poderia lagrimas que chorasse
420Bẽeita es, Maria
411Bẽeito foi o dia
49Ben com’ aos que van per mar
336Ben como punna o demo en fazer-nos que erremos
257Ben guarda Santa Maria pola sa vertude
348Ben parte Santa Maria sas graças e seus tesouros
221Ben per está aos reis d’ amaren Santa Maria
101Ben pod’ a Sennor sen par fazer oir e falar
73Ben pod’ as cousas feas fremosas tornar
189Ben pode Santa Maria guarir de toda poçon
362Ben pode Santa Maria seu lum’ ao cego dar
271Ben pode seguramente demanda-lo que quiser
179Ben sab’ a que pod’ e val fisica celestial
365Ben tira Santa Maria pela sa gran piedade
406Ben vennas, maio
291Cantand’ e en muitas guisas
409Cantando e con dança
243Carreiras e semedeiros busca a Virgen Maria
341Com’ á gran pesar a Virgen
346Com’ a grand’ enfermidade en sãar muito demora
297Com’ é mui bõ’ a creença do que non vee om’ e cree
199Com’ é o mund’ avondado de maes e d’ ocajões
335Com’ en si naturalmente a Virgen á piadade
214Como a demais da gente quer gãar per falsidade
381Como a voz de Jesucristo faz aos mortos viver
174Como aa Virgen pesa de quen erra a ciente
414Como Deus é comprida Trĩidade
23Como Deus fez vĩo d’ agua
164Como deve dos crischãos seer a Virgen onrrada
235Como gradecer ben-feito é cousa que muito val
369Como Jesucristo fezo a San Pedro que pescasse
368Como nos dá carreiras
407Como o demo cofonder
194Como o nome da Virgen é aos bõos fremoso
53Como pod’ a Groriosa mui ben enfermos sãar
391Como pod’ a Groriosa os mortos fazer viver
423Como podemos a Deus gradeçer
166Como poden per sas culpas
197Como quer que gran poder á o dem’ en fazer mal
278Como sofre mui gran coita o om’ en cego seer
119Como somos per consello do demo perdudos
357Como torc’ o dem’ os nenbros
325Con dereit’ a Virgen santa á nome strela do dia
215Con gran razon é que seja de Jesucrist’ amparada
144Con razon é d’ averen gran pavor
342Con razon nas creaturas figura pode mostrar
115Con seu ben sempre ven
333Connosçudamente mostra miragres Santa Maria
188Coraçon d’ om’ ou de moller
77Da que Deus mamou o leite do seu peito
80De graça chẽa e d’ amor
253De grad’ á Santa Maria mercee e piadade
148De mui grandes periglos
158De muitas guisas los presos
266De muitas guisas miragres
405De muitas guisas mostrar
58De muitas guisas nos guarda de mal
121De muitas maneiras busca a Virgen esperital
299De muitas maneiras Santa Maria mercees faz
334De resorgir ome morto deu Nostro Sennor poder
123De Santa Maria sinal qual xe quer
408De spirital cilurgia
126De toda chaga ben pode guarir
385De toda enfermidade
129De todo mal e de toda ferida
308De todo mal pod’ a Virgen a quen a ama sãar
94De vergonna nos guardar punna todavia
116Dereit’ é de lume dar
108Dereit’ é de s’ end’ achar mal quen fillar perfia
1Des oge mais quer’ eu trobar
419Des quando Deus sa Madre aos çeos levou
157Deus por sa Madre castiga
182Deus que mui ben barata
40Deus te salve, groriosa reĩa Maria
260Dized’, ai trobadores
285Do dem’ a perfia
428Don Afonso de Castela
220E quen a non loará
363En bon ponto vimos esta Sennor que loamos
339En quantas guisas os seus acorrer
131En tamanna coita non pode seer
232En todalas grandes coitas
168En todo logar á poder
375En todo nos faz mercee
111En todo tempo faz ben
142Ena gran coita sempr’ acorrer ven
331Ena que Deus pos vertude
70Eno nome de Maria
354Eno pouco e eno muito
60Entre Ave e Eva
118Fazer pode d’ outri vive-los seus fillos
149Fol é a desmesura
61Fol é o que cuida
352Fremosos miragres mostra
298Graça e vertude mui grand’ e amor
268Gran confiança na Madre
56Gran dereit’ é de seer seu miragre mui fremoso
34Gran dereit’ é que fill’ o demo por escarmento
244Gran dereit’ é que mal venna
187Gran fe devia om’ aver en Santa Maria
105Gran piadad’ e mercee e nobreza
33Gran poder á de mandar o mar e todolos ventos
19Gran sandece faz quen se por mal filla
367Grandes miragres faz Santa Maria
239Guardar-se deve tod’ ome
170Loar devemos a que sempre faz ben
360Loar devemos a Virgen
370Loemos muit’ a Virgen Santa Maria
393Macar é door a ravia
392Macar é Santa Maria Sennor de mui gran mesura
301Macar faz Santa Maria miragres du~a natura
11Macar ome per folia agi~a caer/ pod’ en pecado
401Macar poucos cantares acabei e con son
24Madre de Deus, non pod’ errar quen en ti á fiança
422Madre de Deus, ora por nos teu Fill' essa ora
3Mais nos faz Santa Maria a seu fillo perdõar
317Mal s’ á end’ achar
290Maldito seja quen non loará
277Maravillo-m’ eu com’ ousa a Virgen rogar
272Maravillosos miragres Santa Maria mostrar
139Maravillosos e piadosos
37Miragres fremosos faz por nos Santa Maria
122Miragres muitos pelos reis faz
52Mui gran dereit’ é d’ as bestias obedecer
251Mui gran dereito faz d’ o mund’ avorrecer
22Mui gran poder á a Madre de Deus
57Mui grandes noit’ e dia
36Muit’ amar devemos
263Muit’ é ben-aventurado
201Muit’ é mais a piadade de Santa Maria
125Muit’ é mayor o ben-fazer
372Muit’ éste mayor cousa
192Muitas vegadas o dem’ enganados ten os omes
198Muitas vezes volv’ o demo
202Muito á Santa Maria Madre de Deus, gran sabor
225Muito bon miragr’ a Virgen faz
292Muito demostra a Virgen
2Muito devemos varões loar a Santa Maria
300Muito deveria ome sempr’ a loar
209Muito faz grand’ erro e en torto jaz
210Muito foi noss’ amigo Gabriel
378Muito nos faz gran mercee
310Muito per dev’ a reinna dos ceos seer loada
329Muito per é gran dereito
349
387
Muito praz aa Virgen santa
87Muito punna d’ os seus onrar
374Muito quer Santa Maria
99Muito se deven te~er por gentes de mal recado
30Muito valvera mais, se Deus m’ ampar
338Muitos que pelos pecados
255Na malandança noss’ amparança
112Nas coitas devemos chamar
29Nas mentes senpre te~er
421Nenbre-sse-te, Madre
165
395
Niun poder deste mundo
417Nobre don e mui preçado
219Non conven aa omagen
312Non conven que seja feita nihu~a desapostura
217Non dev’ a entrar null’ ome na eigreja da Sennor
98Non dev’ a Santa Maria mercee pedir
50Non deve null’ ome desto per ren dultar
27Non devemos por maravilla te~er
309Non deven por maravilla te~er
26Non é gran cousa se sabe bon joizo dar
356Non é mui gran maravilla se sabe fazer lavor
294Non é mui gran maravilla seeren obedientes
404Non é sen guisa d’ enfermos sãar
127Non pod’ ome pela Virgen tanta coita endurar
78Non pode prender nunca morte vergonnosa
159Non sofre Santa Maria de seeren perdidosos
177Non vos é gran maravilla de lum’ ao cego dar
361Null’ ome per ren non deve a dultar
93Nulla enfermidade
104Nunca ja pod’ aa Virgen ome tal pesar fazer
383O fondo do mar tan chão
254O nome da Virgen santa
35O que a Santa Maria der algo ou prometer
12O que a Santa Maria mais despraz
355O que a Santa Maria serviço fezer de grado
191O que de Santa Maria sa mercee ben gaanna
311O que diz que servir ome aa Virgen ren non é
245O que en coita de morte
84O que en Santa Maria crever ben de coraçon
216O que en Santa Maria de coraçon confiar
287O que en Santa Maria todo seu coraçon ten
321O que mui tarde ou nunca
242O que no coraçon d’ ome
145O que pola Virgen de grado
124O que pola Virgen leixa
238O que viltar quer a Virgen
75Omildade con pobreza
323Ontre todalas vertudes
205Oraçon con piadade
240Os pecadores todos loarán
344Os que a Santa Maria saben fazer reverença
233Os que bõa morte morren
418Os sete dões que Deus dá
25Pagar ben pod’ o que dever
282Par Deus, muit’ á gran vertude
293Par Deus, muit’ é gran dereito
14Par Deus, muit’ é gran razon
316Par Deus, non é mui sen guisa
81Par Deus, tal sennor muito val
241Parade mentes ora
85Pera toller gran perfia
400Pero cantigas de loor fiz de muitas maneiras
289Pero que os outros santos a vezes prenden vingança
181Pero que seja a gente d’ outra lei e descreuda
183Pesar á Santa Maria
163Pode por Santa Maria o mao perde-la fala
161Poder á Santa Maria a Sennor de piadade
185Poder á Santa Maria grande d’ os seus acorrer
136Poi-las figuras fazen dos santos renenbrança
274Poi-lo pecador punnar en servir Santa Maria
264Pois aos seus que ama defende todavia
38Pois que Deus quis da Virgen fillo seer
424Pois que dos Reis
175Por dereito ten a Virgen
303Por fol tenno quen na Virgen
306Por gran maravilla tenno
18Por nos de dulta tirar
250Por nos, Virgen Madre
9Por que nos ajamos sempre, noit’ e dia
113Por razon tenno d’ obeder
46Porque ajan de seer seus miragres mais sabudos
327Porque ben Santa Maria sabe os seus dões dar
43Porque é Santa Maria leal e mui verdadeira
429Porque trobar é cousa en que jaz
190Pouco devemos preçar
106Prijon forte nen dultosa
330Qual é a santivigada
66Quantos en Santa Maria esperança an
120Quantos me creveren loarán
295Que por al non devess’ om’ a Santa Maria servir
318Quen a Deus e a sa Madre escarnno fazer quiser
195Quen a festa e o dia
353Quen a omagen da Virgen
138Quen a Santa Maria de coraçon rogar
59Quen a Virgen ben servir
103Quen a Virgen ben servirá
276Quen a Virgen por sennor tever, de todo mal guarrá
296Quen aa Virgen santa mui ben servir quiser
143Quen algu~a cousa quiser pedir
95Quen aos servos da Virgen
5Quen as coitas deste mundo ben quiser sofrer
76Quen as sas figuras da Virgen partir
284Quen ben fiar na Virgen
63Quen ben serv’ a Madre do que quis morrer
160Quen bõa dona querrá loar
146Quen comendar de coraçon
107Quen crever na Virgen santa
72Quen diz mal da rei~a espirital
16Quen dona fremosa e bõa quiser amar
130Quen entender quiser
44Quen fiar na madre do Salvador
261Quen Jesucrist’ e sa madre veer quiser
132Quen leixar Santa Maria
32Quen loar podia
64Quen mui ben quiser o que ama guardar
141Quen muit’ onrrar o nome da Sennor conprida
256Quen na Virgen groriosa esperança mui grand’ á
186Quen na Virgen santa muito fiar
227Quen os pecadores guia
222Quen ouver na Groriosa fiança con fe comprida
203Quen polo amor de Santa Maria
364Quen por serviço da Virgen
319Quen quer mui ben
167Quen quer que na Virgen fia
153Quen quer que ten en desden
74Quen Santa Maria quiser defender
410Quen Santa Maria servir
213Quen serve Santa Maria
88Quen servir a Madre do gran Rey
206Quen souber Santa Maria ben de coraçon amar
314Quen souber Santa Maria loar
399Quen usar na de Deus Madre
283Quen vai contra Santa Maria
218Razon an de seeren seus miragres contados
109Razon an os diabos de fogir
229Razon é grand’ e dereito
133Resurgir pode e faze-los seus vive-la Virgen
10Rosa das rosas, flor das flores
328Sabor á Santa Maria
100Santa Maria estrela do dia
7Santa Maria amar
280Santa Maria be~eita seja
171Santa Maria grandes faz miragres e saborosos
320Santa Maria leva o ben que perdeu Eva
200Santa Maria loei
402Santa Maria nenbre-vos de mi
69Santa Maria os enfermos sãa
21Santa Maria pod’ enfermos guarir
92Santa Maria poder á
259Santa Maria punna d’ avi~ir
62Santa Maria sempr’ os seus ajuda
350Santa Maria, Sennor
279Santa Maria, valed’, ai Sennor
237Se ben ena Virgen fiar
71Se muito non amamos
262Se non loassemos por al
207Se ome fezer de grado pola Virgen algun ben
377Sempr’ a Virgen groriosa ao que s’ en ela fia
345Sempr’ a Virgen groriosa faz aos seus entender
265Sempr’ a Virgen santa dá bon gualardon
151Sempr’ a Virgen, de Deus Madre busca vias e carreiras
137Sempr’ acha Santa Maria razon verdadeira
102Sempr’ aos seus val
390Sempre faz o mellor
17Sempre seja be~eita e loada
380Sen calar nen tardar
248Sen muito ben que nos faze
305Senpre devemos na Virgen a te~er os corações
196Senpre punnou muit’ a Virgen
193Sobelos fondos do mar
90Sola fusti, senlleira
176Soltar pode muit’ aginna os presos
426Subiu ao ceo o Fillo de Deus
415Tan be~eita foi a saudaçon
337Tan gran poder á a Virgen
252Tan gran poder á sa Madre
154Tan grand’ amor á a Virgen
128Tan muit’ é con Jesu-Cristo
315Tant’ aos pecadores a Virgen val de grado
228Tant’ é grand’ a sa mercee
110Tant’ é Santa Maria de ben mui conprida
173Tantas en Santa Maria son mercees
152Tantas nos mostra a Virgen
286Tanto quer Santa Maria os que ama defender
48Tanto son da Groriosa seus feitos mui piadosos
31Tanto, se Deus me perdon
371Tantos vai Santa Maria eno seu Porto fazer
413Tod' aqueste mund' a loar deveria
212Tod’ aquel que pola Virgen quiser do seu ben fazer
230Tod’ ome deve dar loor
117Toda cousa que aa Virgen seja prometuda
54Toda saude da Santa Rey~a ven
28Todo logar mui ben pode seer defendudo
427Todolos be~es que nos Deus quis fazer
223Todolos coitados que queren saude
15Todolos santos que son no ceo
270Todos con alegria cantand’ e en bon son
307Toller pod’ a Madre de Nostro Sennor
39Torto seria grand’ e desmesura
281U alguen a Jesucristo
180Vella e mini~a
382Verdad’ éste a paravoa
231Vertud’ e sabedoria
20Virga de Jesse
340Virgen Madre groriosa
47Virgen Santa Maria guarda-nos se te praz


BIOGRAFIA

  • Hijo de Fernando III el Santo y de Beatriz de Suabia, fue rey de León y de Castilla (1252-1284).
  • Impulsor de la Reconquista, también fomentó la repoblación de tierras conquistadas a los musulmanes, destacando la institucionalización de la Mesta en 1273, y la unificación legislativa.
  • Su apelativo de “El Sabio” deriva de sus grandes realizaciones en el campo de la cultura, destacando la vinculación de Occidente y Oriente a través de la cual se desarrolló en Castilla una cultura de síntesis, en la que se engloban elementos cristianos, musulmanes y judíos.
  • La mezcla de intelectuales de las tres culturas tiene su máxima expresión en la Escuela de Traductores de Toledo. La revolución cultural que inició el monarca, en ocasiones se ha calificado de Renacimiento del siglo XIII. De su extensa obra jurídica, científica, histórica y literaria, destacan, el Fuero real de Castilla, las Siete partidas, las Tablas alfonsíes, la Estoria de España y la Grande e General Estoria.
  • Respecto a su obra musical, las Cantigas de Santa María son de una gran relevancia cultural e histórica. Alfonso X realizó también la primera reforma ortográfica del castellano, idioma que el reino adoptó como oficial en detrimento del latín. Aunque todas las obras no son de su autoría directa, si se le atribuye en todas una autoría indirecta, pues como puede leerse en la General Estoria "El rey faze un libro non por quel él escriva con sus manos mas porque compone las razones d'él e las emienda et yegua e endereça e muestra la manera de cómo se deven fazer, e desí escrívelas qui él manda. Peró dezimos por esta razón que el rey faze el libro"
  • Desde 1272 tuvo enfrentamientos con la nobleza por la sucesión del trono, conservando sólo la fidelidad de Murcia y Sevilla, ciudad donde murió antes de finalizar la pugna por la corona.


HECHOS HISTÓRICOS

Si desea ver una relación de hechos históricos de la época, pinche en el siglo correspondiente.


MARCO MUSICAL


MARCO LITERARIO


BIBLIOGRAFÍA

  • Anglés, Higinio. La música de las Cantigas de Santa María del Rey Alfonso X el Sabio. Barcelona, El Albir, 1984.
  • Ballesteros Beretta, Antonio. Alfonso X el Sabio, Barcelona, El Albir, 1984
  • Burns, Robert. Emperor of Culture. Alfonso X the Learned of Castile and thlis Thirteenth-Century Renaissance. University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1990
  • Calahorra Martínez, Pedro. Las Cantigas de Loor de Santa María del Rey Alfonso X 'El Sabio'. Institución “Fernando el Católico. Institución Fernando el Católico
  • Comes Ramos, Rafael. Las empresas artísticas de Alfonso X el Sabio, Sevilla, Universidad de Sevilla, 1979 Dialnet
  • González Jiménez, Manuel. Alfonso X, 1252-1284, Palencia, Diputación Provincial de Palencia, 1993
  • Márquez Villanueva, Francisco. El concepto cultural alfonsí. Bellaterra, Barcelona, 2004.
  • O’Callaghan, Joseph F.
    • El Rey Sabio. El reinado de Alfonso X de Castilla, trad. Española. Secretariado de Publicaciones, Universidad de Sevilla, Sevilla, 1996.
    • Alfonso X and the Cantigas: a poetic briography. Leiden, Brill, 1998
  • Ribera Tarragó, Julián. La música de las Cantigas: estudio sobre su origen y naturaleza, con reproducciones fotográficas del texto y transcripción moderna. Tipografía de la Revista de Archivos, Madrid, 1922.


ENLACES